Táo bón

TÁO BÓN THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN

Nguyên nhân.

Táo bón là một triệu chứng do nhiều nguyên nhân bệnh gây ra.

Có thể nhất thời do một số bệnh cấp tính ( nhiễm trùng, truyền nhiễm), hoặc do thay đổi sinh hoạt, do ăn uống( thiếu rau) gây ra.

Trong Y học cổ truyền táo bón mạn tính được gọi tên là tiện bí để chỉ tình trạng đại tiện bí kết không thông, người bệnh khi đi ngoài phải ngồi lâu hoặc muốn đi ngoài nhưng khi đi ngoài lại rất khó khăn, phát sinh ra Tiện bí do rối loạn chức năng vận chuyển của đại trường bởi nhiều nguyên nhân gây ra.

Nguyên nhân táo bón kéo dài thường do địa tạng(bẩm tố) âm hư, huyết nhiệt hoặc do thiếu máu làm tân dịch giảm gây ra, hoặc do người già, phụ nữ sau đẻ nhiều lần cơ nhục bị yếu gây khí trệ khó bài tiết phân ra ngoài; hoặc do người vốn dương hư không vận hành được khí gây tân dịch không lưu thông; hoặc do kiết lỵ mạn tính làm tỳ vị kém vận hóa gây táo bón.

Cơ chế bệnh sinh.

Do vị trường táo kết:

Do bản thân cơ địa người bệnh phần dương mạnh, hay trong quá trình sinh hoạt có thói quen uống nhiều rượu, ăn nhiều thức ăn gia vị cay nóng.

Do sau khi mắc các bệnh ôn nhiệt (các bệnh nhiễm trùng có sốt thì tàn dư của nhiệt còn lại gây tổn thương phần âm dịch của cơ thể).

Những nguyên nhân này dẫn đến đại trường táo nhiệt, do tân dịch bị tiêu hao không đưa được xuống dưới, làm phân khô kết lại và khó bài tiết ra ngoài

Do khí trệ:

Thường tinh thần bị căng thẳng, suy nghĩ nhiều hoặc ngồi lâu, ít vận động, dẫn đến khí ngưng, làm cho công năng vận chuyển của trường vị bị rối loạn, chất bã bị đình ngưng ở bên trong gây ra táo bón.

Do khí huyết bị tổn thương:

Thường hay gặp ở những người lao lực quá độ, sau khi mắc bệnh kéo dài, hay phụ nữ sau đẻ, người cao tuổi… làm khí huyết bị tiêu hao. Khí hư làm nhu động vận chuyển của đại trường bị suy giảm. Huyết hư làm tân dịch bị suy cạn không thể tư nhuận được đại tràng đều khiến cho đại tiện bài tiết khó khăn.

Phân loại các thể lâm sàng theo Y học cổ truyền

1. Thể âm hư huyết nhiệt (nhiệt bí)

Triệu chứng: Táo bón lâu ngày, miệng khô, họng khô, bứt rứt khó chịu (tâm phiền), khát nước, rêu lưỡi vàng khô, chất lưỡi đỏ, mạch tế sác hoặc hoạt sác.

Pháp điều trị: tùy theo từng trường hợp cụ thể mà chọn pháp:

Lương huyết nhuận táo
Dưỡng âm nhuận táo
Thanh nhiệt nhuận táo

Bài thuốc cổ phương:

Lương huyết nhuận táo: dùng bài Ma tử nhân hoàn

Ma tử nhân 100g, Hạnh nhân 50g

Bạch thược 50g, Đại hoàng 40g

Hậu phác 40g, Chỉ thực 40g

Tất cả tán bột làm hoàn, mỗi ngày uống 20 – 30 g

Thanh nhiệt nhuận táo dùng bài: Lương cách tán

Đại hoàng 20g, Mang tiêu 20g

Cam thảo 20g, Chi tử 10g

Hoàng cầm 10g, Hà diệp 10g

Tất cả tán bột, mỗi lần uống từ 12 – 24g. Uống 1 – 2 lần/ngày

Dưỡng âm nhuận táo thì dùng bài: Điều vị thừa khí thang gia vị

Đại hoàng 16g, Sinh địa 12g

Mang tiêu 12g, Thạch hộc 16g, Cam thảo 6g

Tất cả làm thang, sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần. Khi bệnh nhân đi đại tiện bình thường rồi thì dừng.

2. Thể huyết hư

Triệu chứng: đại tiện táo lâu ngày, hoa mắt, chóng mặt, vàng đầu, tâm phiền, sắc mặt nhợt nhạt, chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi mỏng, mạch tế.

Pháp điều trị: Dưỡng huyết nhuận táo.

Bài thuốc: Hoạt trường hoàn

Đương quy 12g, Sinh địa 12g

Ma nhân 12g, Đào nhân 8g

Chỉ xác 8g

Tất cả tán bột làm hoàn, mỗi ngày uống 10 – 20g

Nếu có hiện tượng âm hư thì phải tư âm tăng dịch, gia: Huyền sâm 12g, Mạch đông 12g.

3. Thể khí hư

Triệu chứng: Đại tiện táo kéo dài, nhưng phân không quá khô kết, khi đi đại tiện phải cố rặn, sau khi đi đại tiện người mệt lả, thậm chí vã mồ hôi, khó thở. Sắc mặt trắng, tình thần mệt mỏi, chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi mỏng, mạch tế.

Pháp điều trị: Ích khí nhuận tràng

Bài thuốc: Hoàng kỳ thang

Hoàng kỳ 20g, Trần bì 10g

Ma nhân 10g, Bạch mi (mật ong) 3 thìa

Để tăng cường hiệu quả ích khí, kiện tỳ, thông tiện gia thêm: Đẳng sâm, Bạch truật, Hoài sơn, Cam thảo…

Tất cả làm thang sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần

Nếu khí hư hạ hãm có thể sử dụng bài Bổ trung ích khí thang gia vị