PHỤC HỒI CHỨC NĂNG CHO BỆNH NHÂN VỠ XƯƠNG BÁNH CHÈ
I. ĐẠI CƯƠNG
– Vỡ xương bánh chè là loại gãy xương nội khớp trừ gãy cực dưới, có thể gãy kín hoặc gãy hở. Xương bánh chè giữ chức năng chính trong hệ thống duỗi gối. Gãy xương bánh chè hay gặp trong chấn thương vùng gối. Nguyên nhân là do tai nạn giao thông, lao động hoặc sinh hoạt.
– Có nhiều loại gãy khác nhau:
+ Gãy ngang: Phổ biến nhất, có thể gãy ở cực dưới hoặc ở cực trên.
+ Gãy nhiều mảnh, gãy hình sao.
+ Gãy dọc.
– Tùy từng loại gãy, tùy thuộc vào lứa tuổi mà đưa ra phương pháp điều trị bảo tồn hay phẫu thuật
– Điều trị bảo tồn:
Khi vỡ xương bánh chè dạng nứt rạn, không di lệch (2 mảnh và mặt khớp bánh chè-lồi cầu đùi không bị khấp khểnh)
Người cao tuổi không còn đi đứng hoặc có bệnh nội khoa nặng kèm theo.
Điều trị: bó bột ống đùi cổ chân với gối gấp 5-10o, để bột 3 – 6 tuần tùy từng trường hợp.
– Điều trị phẫu thuật: Khi vỡ xương bánh chè, 2 phần vỡ rời xa nhau quá 4mm, gãy vụn khi diện khớp của các mảnh gãy khấp khểnh hoặc có mảnh rời di lệch vào khớp gối.
Khi mổ cũng có nhiều phương pháp khác nhau: Mổ buộc vòng chỉ thép, mổ buộc xương chữ U, mổ bắt vis, mổ néo ép. Nếu vỡ vụn quá mổ lấy bỏ xương bánh chè.
Sau mổ tùy vào phương pháp mổ, nếu thấy không vững cần bó bột hoặc đeo nẹp đùi cẳng bàn chân tăng cường thêm 3 tuần.
– Với các phương pháp điều trị bảo tồn hay phẫu thuật sẽ đưa ra chương trình tập phục hồi chức năng phù hợp để giúp bệnh nhân trở lại hoạt động bình thường.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc của chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh
Hỏi nguyên nhân gây ra chấn thương, tình trạng sưng đau, không đi được sau chấn thương.
1.2. Khám và lượng giá chức năng: Khám xem có dấu hiệu tràn máu khớp gối không (chọc dịch có máu tụ) bệnh nhân có chủ động duỗi gối hoàn toàn được không.
Điểm đau cố định, có thấy đoạn giãn cách giữa 2 ổ gãy không.
1.3. Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng: Chụp X-Quang thường thẳng và nghiêng để xác định mảnh gãy, độ di lệch, khoảng cách rời xa của mảnh gãy. Đôi khi phải chụp phim dọc nếu nghi ngờ xương bánh chè gãy 2 mảnh.
Đôi khi phải chụp CT scaner để chẩn đoán dị tật bẩm sinh với một gãy mới.
2. Chẩn đoán xác định
X-Quang thấy hình ảnh của gãy xương bánh chè.
3. Chẩn đoán phân biệt
Phân biệt với dị tật bẩm sinh của xương bánh chè.
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc điều trị và phục hôi chức năng
– Giảm đau.
– Tăng cường tuần hoàn.
– Chống teo cơ, đặc biệt là cơ tứ đầu đùi.
– Chống cứng khớp.
– Phục hồi chức năng di chuyển.
2. Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
2.1. Giai đoạn bất động khớp gối (với điều trị bảo tồn và sau mổ buộc vòng chỉ thép có bó bột tăng cường).
– Tập co cơ tĩnh trong nẹp, bột: đặc biệt là cơ tứ đầu đùi. Tập co cơ tĩnh 10 giây/ lần, ít nhất 10 lần/ ngày.
– Tập chủ động các khớp tự do: Háng, cổ chân để tăng cường tuần hoàn.
– Sau khi bột khô, cho bệnh nhân đứng dậy, tập đi với nạng, chân bệnh chịu một phần sức nặng.
2.2. Giai đoạn sau bất động: (Sau khi tháo bột hoặc tháo nẹp cố định khớp gối)
– Giảm đau, tránh co cứng khớp gối bằng nhiệt trị liệu, điện xung, điện phân thuốc qua khớp gối (với phẫu thuật buộc vòng chỉ thép chống chỉ định dùng sóng ngắn để điều trị)
– Xoa bóp chống kết dính xung quanh sẹo mổ, xung quanh xương bánh chè và xung quanh khớp.
– Di động xương bánh chè theo chiều dọc và chiều ngang.
– Gia tăng tầm vận động khớp bằng kỹ thuật giữ nghỉ và kỹ thuật trợ giúp.
+ Tập duỗi khớp gối hoàn toàn.
+ Tập gấp gối tăng dần, những ngày đầu tập vận động từ 0 đến 30 độ. Sau đó tập tăng dần để đạt được tầm vận động gấp 90 độ sau 6 tuần.
+ Lấy lại tầm vận động khớp gối hoàn toàn sau 12 tuần.
– Gia tăng sức mạnh cơ đùi bằng các bài tập sức cản với tạ, bao cát, ghế chuyên dụng.
– Tập các bài tập xuống tấn, đạp xe đạp, tập trên dụng cụ tập chuyên biệt khớp gối, tập bơi, tập lên xuống cầu thang.
– Bệnh nhân trở lại các hoạt động bình thường sau 6 tháng.
2.3. Điều trị phục hồi chức năng sau phẫu thuật néo ép bánh chè hoặc các phương pháp phẫu thuật khác không cần bột, nẹp tăng cường
* Giai đoạn I: Ngày 1 đến 14 ngày sau phẫu thuật.
– Mục tiêu:
+ Duỗi gối tối đa.
+ Gấp khớp gối tới 90 độ.
+ Kiểm soát đau, phù nề sau phẫu thuật.
+ Kiểm soát cơ lực cơ tứ đầu đùi.
– Điều trị:
+ Chườm lạnh khớp gối 20 phút cách 2h
+ Băng chun ép cố định khớp gối.
+ Đi lại bằng nạng đến khi kiểm soát được cơ đùi. Chịu một phần trọng lượng lên chân phẫu thuật.
– Bài tập:
+ Tập co cơ tĩnh cơ tứ đầu đùi và toàn bộ chân phẫu thuật.
+ Tập vận động thụ động khớp gối từ 0 đến 30o trong những ngày đầu, tập tăng dần đến 2 tuần đạt gấp gối 90 độ
+ Tập duỗi khớp gối.
+ Tập vận động khớp cổ chân, tập vận động khớp háng của chân phẫu thuật.
* Giai đoạn II: từ 2 đến 6 tuần sau phẫu thuật.
– Mục tiêu:
+ Lấy lại tầm vận động của khớp gối.
+ Tăng cường sức mạnh nhóm cơ đùi.
+ Kiểm soát đau và phù nề.
– Bài tập:
+ Tiếp tục các bài tập ở trên.
+ Tập duỗi khớp gối tối đa.
+ Tập gấp dần khớp gối đến 6 tuần lấy lại hoàn toàn tầm vận động khớp gối.
+ Tiếp tục chịu trọng lượng lên chân phẫu thuật, bỏ nạng sau 4 tuần.
+ Tập gia tăng sưc mạnh cơ đùi bằng chun, tạ, bao cát hoặc dụng cụ tập khớp gối chuyên dụng.
+ Tập xuống tấn, tập đạp xe đạp, tập bơi.
Bệnh nhân trở lại các hoạt động bình thường sau 6 tháng.
3. Các điều trị khác
– Kết hợp thuốc điều trị chống viêm giảm đau, giảm phù nề.
– Hai tuần sau phẫu thuật có thể điều trị kết hợp bằng các phương pháp vật lý trị liệu: hồng ngoại, điện xung, điện phân …
– Khi vận động khớp gối, nếu khớp gối sưng nề nhiều, giảm cường độ tập, chườm lạnh khớp gối.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
– Lần đầu: sau phẫu thuật 2 tuần. Các lần tiếp theo cách 1 tháng.
– Khám đến 6 tháng sau phẫu thuật.
Trích: Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị của chuyên ngành Phục hồi chức năng 2014 của Bộ y tế: Số 3109/QĐ-BYT
em phau thuat duoc 3 tuan.co duoi dau goi duoc nhung khong tu nang chan duoc.tap di la dau goi bi sung.phai lam the nao thua bac si
Chào bạn!
Bạn không nói bạn phẫu thuật gì, nên chúng tôi không biết phải trả lời bạn thế nào.
Nếu bạn phẫu thuật vỡ xương bánh chè, bạn cũng nên cho chúng tôi biết mức độ gãy và cách thức phẫu thuật, chúng tôi mới có thể tư vấn giúp bạn được. Thân ái
e bj ran xuong banh che sau 3tuan bo bot 4tuan tap vl tri lieu.chan em dj dk bt roi nhung co gap chan k dk 90° ms gan dk thui.z co sao k ha bac si
Chào bạn!
Khi chân bạn không gấp được hết tầm, bạn cũng tự thấy ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống của bạn. Bạn nên đến các trung tâm phục hồi chức năng, để được tập đúng cách nhất. Nếu bạn ở khu vực Hà Nội, bạn có thể liên hệ với chúng tôi, để được hướng dẫn.
Thân ái, chúc bạn phục hồi tốt!
Kính thưa bác sỹ !
E mổ sương bánh chè đến ngày hôm nay là được 3 tuần rồi, e đã đi lại được, đầu gối cũng gấp khúc được 90 độ, có thể tự nâng chân bị gảy lên được nhưng hơi đau. Tuy nhiên đầu gối của e vẫn bị nhức mỏi và đau nhẹ. Với hiện tượng như trên không biết là sự phục hồi của e có vấn đề ghì không bác sỹ ?.
Vì e phải lo cho công việc nên e cũng muốn hỏi Bác sỹ để bác sỹ tư vấn cách hồi phục như thế nào là đúng nhất.
E xin cảm ơn Bác sỹ trước !!!
Chào bạn!
Giai đoạn này của bạn khá quan trọng, bạn cần phải lấy dần lại được tầm vận động của khớp gối. Cố gắng tăng tầm vận động gấp khớp gối, để tránh tình trạng hạn chế vận động khớp gối sau phẫu thuật.
Việc thứ 2 bạn cần làm là tập mạnh dần cơ vùng đùi, nhất là cơ mặt trước đùi. Ngoài ra còn các cơ vùng mông, cẳng chân bên phẫu thuật.
Lưu ý bạn: Bạn không nên quá nóng vội trong tập luyện, tập đến ngưỡng đau thì dừng lại, không lên cố gắng chịu đau
Việc đầu gối của bạn vẫn còn nhức và đau nhẹ, giai đoạn này của bạn thì khó tránh khỏi. Nhưng một thời gian sau, các triệu chứng đó sẽ giảm dần.
Chúc bạn mau khỏe!
em mổ bánh chè phải được 7 tuần bằng buộc chỉ thép+ mổ vít đinh đùi phải.vết mổ dài giữa đầu gối tơí nay e mới chỉ co đầu gối được 30o,nâng lên xuống bình thường, đi lại bằng nạng chống.đầu gối vẫn sưng chỗ vết mổ nên k co được thêm.bsy cho e lời khuyên để vận động khơp gối tốt với ạ.em cảm ơn.
Chào bạn!
Hiện tại, chấn thương của bạn như bạn nói bao gồm: buộc chỉ thép xương bánh chè + vít xương đùi. Giai đoạn này bạn nên tập phục hồi chức năng tích cực:
+ Tập lắc (di động xương bánh chè) theo chiều lên xuống (theo chiều từ đùi xuống cẳng chân), và sang 2 bên. Động tác này quan trọng bổ trợ cho bạn trong thời gian tới, giúp cho gấp đùi tiện lợi hơn.
+ Tập mạnh các cơ vùng đùi, cẳng chân. Đặc biệt là cơ tứ đầu đùi (cơ vùng trước của đùi)
+ Tập gấp gối tăng dần
+ Tập đứng chịu lực 1 phần lên chân phẫu thuật.
Thân ái!
vâng.e cảm ơn bác sỹ nhiều ạ.
Chào bác sĩ
Tôi năm nay 27 tuổi, bị tai nạn và vỡ xương bánh chè đã 8 năm. Trước kia tôi buộc dây chỉ théo T nhưng 3 năm sau tôi mới đc tháo vì lý do xương chưa can. Trong thời gian đó tôi vẫn tập co cơ, đi bộ và chơi vài môn thể thao
Tình trang hiện nay của tôi muốn bác sĩ tư vấn như sau:
Co gấp đầu gối kêu lạo xạo rất to
Tập thể thao cường độ cao khớp gối sẽ có cảm giác bì, và hơi đau khi đi lại
Thời tiết thay đổi cũng đau nhẹ đầu gối
Cơ tứ đầu đùi teo chênh lệch so vói chân k bị võ
Tôi đi lại bt, không chấm phẩy
Kính mong bác sĩ tư vấn cho. Xin cảm ơn
Chào bạn!
– Đầu gối của bạn co gấp kêu to, là tình trạng khó tránh khỏi khi bị tổn thương vùng khớp gối.
– Chân của bạn bên gãy cơ bị teo và yếu hơn, do vậy bạn không nên tập thể thao với cường độ quá mạnh. Bạn nên tập cường độ vừa phải, và tăng dần cường độ. Cơ tứ đầu đùi của bạn teo nhỏ, bạn nên đến các trung tâm thể hình, tập mạnh nhóm cơ đó.
– Tình trạng thời tiết thay đổi, bạn bị đau nhức vùng chấn thương, tình trạng này do cơ địa mỗi người, một số cá nhân nhạy cảm với thời tiết, nên nhiều lúc còn biết trước thời tiết mấy ngày tới có thay đổi như thế nào. Tình trạng không có cách khắc phục đâu bạn. Nếu bạn bị đau nhẹ khi thay đổi thời tiết, bạn có thể rang ngải cứu với muối và chườm vùng đầu gối trong lúc bị đau.
Thân ái!
Thua bac si e bi vo xuong banh che nay dc 6 thang va moi mo lai lay dung cu ra nhung cham e co chua dc han vay sau nay co tro lai binh thuong dc ko thua bac si
Chào bạn!
Bạn cần phải tích cực tập luyện gấp duỗi gối, đặc biệt là động tác gấp. Nếu được bạn có thể trợ giúp bởi các vật xung quanh ép gối gấp hơn. Nếu bạn chỉ bị vỡ xương bánh chè, và tập tích cực từ những ngày đầu sau phẫu thuật, thì khả năng gấp duỗi của bạn sẽ gần như bình thường. Nhưng giờ 6 tháng, nên khả năng được như chân bên kia sẽ hạn chế hơn. Dẫu vậy, bạn cũng cần phải tập ép gấp chân, để lấy lại tầm vận động tối đa có thể.
Thân ái!
Da e cam on bac si